Piotr Bajda, A jednak zaskoczenie – kilka uwag o wyborach parlamentarnych na Słowacji

omp

21 czerwca 2010

Z dużym zainteresowaniem przeczytałem wpis Pawła Ukielskiego o wynikach wyborów parlamentarnych na Słowacji przeprowadzonych w dniu 12 czerwca. Nie sposób się nie zgodzić z jego ocenami, choć może warto by było zwrócić uwagę na jeszcze kilka szczegółów, które pozwoliłyby na lepsze zrozumienie procesów politycznych zachodzących za naszą południową granicą.

Pierwsza rzecz, nad którą warto się pochylić, a czego zabrakło mi w tekście Pawła Ukielskiego, to różnica między ostatecznymi wynikami wyborów a sondażami exit poll. Tuż po zamknięciu lokali wyborczych pierwsze prognozy wyników (realizowane niezależnie przez dwie pracownie badań społecznych) wskazywały, że Smer Roberta Ficy nie przekroczy 30% głosów (29,7% w badaniach firmy Focus i 28% w badaniach MVK). A jednak 34,8% głosów oddanych na Smer to zdecydowanie więcej niż błąd statystyczny. Także liczba ponad 880 tys. dorosłych Słowaków głosujących na Smer też musi robić wrażenie i dawać politologom dużo do myślenia (warto przypomnieć, że więcej głosów na partie padało w najbardziej gorącym okresie dziejów słowackich przy polaryzacji sceny politycznej w 1998 roku). Pierwszy wniosek, który możemy postawić, jest taki, że część słowackiego społeczeństwa po cichu była gotowa poprzeć Roberta Fico, mimo powszechnej wiedzy o różnych nieprawidłowościach i skandalach związanych z funkcjonowaniem jego rządu po wyborach w 2006 roku. Wyraźnie widać więc, że Fico i jego partia jest dla dużej części społeczeństwa słowackiego nadal gwarantem bezpieczeństwa socjalnego. To grupa, która konsekwentnie opowiada się po stronie partii lewicowo-narodowo-populistycznych. Już samo proste zsumowanie głosów oddanych na koalicję Smer-SD R. Ficy, SNS J. Sloty i ĽS-HZDS byłego premiera V. Mečiara ukazuje, że cztery lata rządów tej koalicji nie przyciągnęło znacząco nowych wyborców i też nikogo nie odstraszyło (Smer – SNS – HZDS w 2006 r. otrzymało 1.118 tys. głosów, a w 2010 – 1.143 tys. głosów). Świadczy to również o istnieniu stałego 40% segmentu słowackiego społeczeństwa, któremu nie przeszkadzał styl uprawiania polityki, wybuchające skandale, powroty do praktyk klientelistycznych, co obserwowaliśmy przez ostatnie cztery lata. Ta właśnie grupa będzie największym wyzwaniem dla powstającej nowej koalicji większościowej.

Warto też chwilę zastanowić się nad procesami zachodzącymi wewnątrz mniejszości węgierskiej. P. Ukielski zauważył, że po tych wyborach Węgrzy mieszkający na Słowacji będą mieli najmniejszą reprezentację polityczną i jest to wynik podziału na dwa konkurencyjne obozy Most-HíD B. Bugára i SMK P. Csákiego. Do tej pory wyborcy węgierscy zachowywali się bardzo pragmatycznie, przymuszali swoich liderów do pojednania (partia SMK powstała w 1998 r. w wyniku zjednoczenia trzech małych partii reprezentujących pełne spektrum polityczne od lewicy po prawicę), a frekwencja wyborcza była zazwyczaj wyższa niż na terenach zamieszkałych przez Słowaków. Ale w czerwcu serca węgierskie były rozdarte i wyraźnie słowaccy Węgrzy nie mieli jednego wybranego lidera. Wstępne sondażowe wyniki pokazywały, że obie partie węgierskie przekroczą 5% próg wyborczy (w badaniach firmy Fokus SMK 6,3% Most- HíD 6,7%, badania MVK – SMK 5,8%, Most- HíD 8,2%), a proste zsumowanie tych wyników sondażowych sugerowało, że przedstawicieli mniejszości węgierskiej w parlamencie mogłoby być najwięcej w historii. Ostateczny wynik wyborczy zweryfikował badania sondażowe i jedynym liderem mniejszości węgierskiej na Słowacji ogłosił B. Bugára – polityka próbującego szukać porozumienia i budować obszary współpracy z większością słowacką. Za tę próbę wyjścia poza obręb swojej grupy etnicznej Bugár był krytykowany przez kierownictwo SMK i pośrednio przez polityków budapesztańskich. V. Orbán ostentacyjnie wspierał SMK i dystansował się od inicjatywy Bugára, co miało być wyraźnym sygnałem dla żyjących na Słowacji Węgrów. A jednak mniejszość węgierska nie posłuchała nowego premiera Węgier i w większości wsparła inicjatywę bardziej umiarkowanego polityka. Nie oznacza to, że Budapeszt nie będzie miał już wpływu na wybory rodaków na Słowacji, raczej będzie to wymagało weryfikacji polityki Orbána wobec Bugára i skupionego wokół niego środowiska, a słaby rezultat SMK należy chyba tłumaczyć pewnym politycznym koniunkturalizmem liderów SMK wobec Smeru R. Ficy w ostatnich latach. Dla części wyborców węgierskich na Słowacji Bugár jest politykiem wyraźnie bardziej wiarygodnym. Taki rezultat wyborczy daje mu niepowtarzalną okazję, by wokół niego zjednoczyła się mniejszość węgierska. Co więcej, jego bardziej koncyliacyjna postawa pretenduje go do odegrania roli nomen omen „mostu” w relacjach na linii Bratysława – Budapeszt.

Co jeszcze można uznać za zaskoczenie? Niewątpliwie wynik „nowicjusza” na słowackiej scenie politycznej – partii „Wolność i Sprawiedliwość” (SaS), która zdobywając ponad 12% głosów wprowadziła do parlamentu 22 posłów. Ale to zarazem jedyne miejsce, w którym bym się nie zgodził z oceną P. Ukielskiego. Autor w swojej analizie wskazał na rozłam w partii SDKÚ-DS. Mikulaša Dzurindy jako na genezę nowego ugrupowania, a wydaje się, że jest to zbyt uproszczonym twierdzeniem. SaS należy traktować bardziej jako nową jakość na słowackiej scenie politycznej, a nie tylko jako odłam z już istniejących ugrupowań. I patrząc na historię polityczną Słowacji mamy do czynienia bardziej z regułą niż wyjątkiem. Poza wyborami parlamentarnymi w 2006 r., za każdym razem pojawiały się nowe formacje polityczne tuż przed otwarciem lokali wyborczych, co więcej zdobywały wystarczające poparcie polityczne, by liczyć się w tworzeniu nowych układów większościowych (Stowarzyszenie Robotników Słowackich – ZRS w 1994 r., Partia Porozumienia Obywatelskiego – SOP w 1998 r., Sojusz Nowego Obywatela – ANO w roku 2002). SaS nawiązało do tych tradycji, co niewątpliwie jest rezultatem ciągle nieukształtowanej słowackiej sceny politycznej, poszukiwaniem nowych twarzy, nowych liderów. Nawet jeśli część byłych działaczy SDKÚ-DS wsparła inicjatywę lidera SaS R. Sulíka, to nie oni stanowili o jego sile, to nowe twarze, lokalni liderzy zdobyli mandaty poselskie. Z 22 posłów SaS żaden wcześniej nie zasiadał w ławach parlamentu słowackiego. To oczywiście rodzi pytanie o trwałość tej formacji, a dotychczasowe doświadczenia wskazują, że nowe ugrupowania mają potężne problemy z utrzymaniem się w parlamencie. Kto dziś bowiem pamięta o ZRS, SOP czy ANO? Najbliższa przyszłość pokaże, czy zadaniem SaS jest jedynie spełnienie aspiracji jej twórcy i lidera, czy też ma większe ambicje niż tylko wypromowanie go na jednego z głównych polityków słowackiej sceny politycznej.

Tegoroczne wybory słowackie to moment ogłoszenia końca obecności Mečiara na scenie politycznej. To akurat już nie jest niespodzianka, ale tylko potwierdzenie trendu, który po zaistnieniu Smeru w słowackiej polityce coraz wyraźniej się uwidaczniał z każdymi wyborami. Nie jest to wyłącznie zasługa Roberta Ficy, ale chyba też wynik decyzji V. Mečiara, który wyraźnie w ostatnich latach wyglądał na człowieka zmęczonego polityką. Mniejsze zaangażowanie dotychczasowego lidera automatycznie oznaczało dla ĽS-HZDS odpływ elektoratu w kierunku bardziej charyzmatycznego i zainteresowanego władzą lidera Smeru. Warto też uzupełnić wpis P. Ukielskiego o podział mandatów w nowym słowackim parlamencie. Poniższy graf ukazuje z całą wyrazistością problem, który stoi przed nową potencjalną koalicją SDKÚ – SaS – KDH – Most. Będą oni dysponowali tylko 79 mandatami na 150 miejsc w słowackiej Radzie Narodowej. Trudno będzie utrzymać większość parlamentarną przy tak silnej opozycji i przy braku przychylności ze strony prezydenta Gašparoviča. Ale o nowej konfiguracji rządzącej może przy następnej okazji.

Źródło: http://app.statistics.sk/nrsr_2010/graf/graf2.jsp?lang=sk

Autor jest doktorem politologii, wykłada na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Tagi:

Komentarze są niedostępne.