Walery Gostomski (1854-1915) to jeden z wielu zapomnianych polskich publicystów i myślicieli doby zaborów. Znany był przede wszystkim jako krytyk literacki i badacz literatury. Zajmował się w tej roli m.in. twórczością Mickiewicza, Sienkiewicza, Fredry, Goethego, Tołstoja czy Wyspiańskiego. Nie stronił od zagadnień politycznych i społecznych. Może najważniejszym jego dziełem w tym nurcie była broszura Ponad stronnictwami z 1907 roku. Polemizował w niej ostro z niektórymi założeniami programu Narodowej Demokracji i samym charakterem tego stronnictwa, ale nie była to krytyka z rodzaju tych, po których czas musi długo leczyć rany, albo wręcz zbliżenie stanowisk nie jest możliwe – Gostomski pod koniec życia związał się bowiem z endecją. We wspomnianej broszurze oberwało się zresztą także socjalistom i konserwatystom. Co było przyczyną, dla której Gostomski krytycznie oceniał wpływowe na początku XX wieku (tekst jest z 1907 r.) stronnictwa i ruchy ideowe, dobrze ilustruje poniższy fragment jego dzieła. (więcej…)
Ozanczone wpisy ‘polska myśl polityczna’
Wpisy :
Przestroga sprzed ponad stu lat
14 września 2015Bywają lepsze związki – czyli o Polsce i Bałtyku
14 lutego 2014
Bitwa pod Oliwą - sztych Filipa Janssena
Parę dni temu – 10 II – minęła kolejna, już 94. rocznica symbolicznych zaślubin Polski z morzem, które miały miejsce w Pucku, z udziałem m.in. gen. Hallera. Gdy się wszakże czyta “Kwestię bałtycką” Władysława Konopczyńskiego (w marcu ją wznawiamy wraz z MHP), to w zasadzie można się zastanawiać, czy za całokształt Polska na ten ślub zasłużyła. Owszem, były okresy kiedy bardzo go chciała, ale tak się składało, że wtedy zwykle właśnie go łaknęła, gdy był poza jej zasięgiem (może nie zakazany, ale potrzebny do życia owoc). A gdy miała wszelkie dane ku temu, aby oprzeć ów związek z Bałtykiem na stabilnych fundamentach, z wielką dla siebie korzyścią, traktowała go bądź ze zbyt dużą nonszalancją, bądź niezdarnie, bądź w ogóle go nie zauważała – wybierała inne opcje, czasem fatalnie na tym wychodząc.
Maciej Zakrzewski, “Czy warto czytać Cata-Mackiewicza?”
22 lutego 2012
Cata-Mackiewicza nie warto czytać w dzisiejszych czasach z jednego powodu – nie jest tutejszy. Zdecydowanie jest tamtejszy. Temperament, rycerska stronniczość, odwaga myśli i brak pokory wobec frazesów czyni go z perspektywy współczesnych awanturnikiem, ekstrawaganckim ziemianinem z gestem, na którego spogląda się jak na okaz zoologiczny bądź fantastę, którego nie należy słuchać. (więcej…)
Piłsudski, Grabski, Konopczyński i inni klasycy polskiej myśli o Konstytucji Marcowej
17 marca 2011
Dziś mija 90 lat od uchwalenia Konstytucji Marcowej. Dokument ustrojowy z 17 marca 1921 wzbudzał wiele kontrowersji w II RP. Jego krytycy widzieli w nim podstawowe źródło słabości Państwa Polskiego i przejaw błędnych tendencji ideowych, zwolennicy – gwarancję demokracji, przekreśloną zamachem majowym, późniejszą praktyką rządów sanacyjnych i formalnie zakończoną uchwaleniem Konstytucji Marcowej. Prezentujemy kilka opinii wybitnych polityków, publicystów i uczonych z II RP, ukazujących różne oblicza dyskusji o konstytucji z 1921 r. – jej źródłach, kształcie i praktycznych konsekwencjach.
Profesor Tomasz Gąsowski o konstytucji marcowej (17 III 1921)
14 marca 2011
Konstytucja marcowa, pierwsza nowoczesna polska konstytucja, która legła u podstaw II Rzeczpospolitej, nie doczekała się uwiecznienia w patriotycznej pamięci Polaków. Nie pisano o niej poezji, nie śpiewano pieśni jak o tej pierwszej, Trzeciomajowej, do której odwoływała się we wstępie. Stosunkowo krótki czas funkcjonowania (w formie pierwotnej tylko 1922 – 1926), krytyczne oceny jej praktycznego stosowania wymuszające poważną korektę po zamachu majowym, a także fakt wykorzystania jej po wojnie przez komunistów dla umacniania władzy „ludowej” nie służyły jej dobremu upamiętnieniu. (więcej…)