“Naród w żałobie jest dziś narodem w krwi i płomieniach. Nasza to krew co się toczy, bo to krew bratnia, krew ludu połączonego z nami węzłem serdecznym i świętym. Krew ta lejąc się potokiem, wzmacnia w obliczu Boga i historii nierozerwany sojusz z tym, co Francja najwyżej ceni, a co Polska najwymowniej wyobraża; to jest: z wiarą, wolnością i miłością ojczyzny”. Słowa te pisał w 1863 r. Karol Montalembert, jeden z najwybitniejszych myślicieli francuskich XIX wieku i wielki przyjaciel Polski. Przedstawiamy jego pismo Powstanie w Polsce przez hr. Montalemberta (Kraków 1863), skreślone w pierwszych miesiącach insurekcji, gdy ważyły się losy ewentualnej interwencji Francji na rzecz sprawy polskiej, interwencji, na którą liczyło wielu powstańców i którą postulowali sprzyjający Polsce francuscy intelektualiści i artyści. Napoleon III nie zdecydował się wszakże na nią…