Droga do Solidarności. Tradycje intelektualne polskiego antykomunizmu

Organizatorzy:

Ośrodek Myśli Politycznej, Fundacja Dentrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, Biuro Festiwalu KRAKÓW 2000

Miejsce:

Kraków


Opis:



Informacja o referentach i uczestnikach dyskusji



Włodzimierz Bernacki, adiunkt w Katedrze Historii Doktryn Politycznych i Prawnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Specjalizuje się w zagadnieniach związanych z myślą liberalną. Autor m.in. Z dziejów polskiego liberalizmu politycznego (1994), Jednostka, Naród, Niepodległość. Myśl polityczna demoliberałów galicyjskich 1882-1905 (1997), Od modernizmu do postmodernizmu (2000).


Andrzej Chojnowski, ur. 1945, pracownik Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się historią najnowszą Polski, Europy Środkowo-Wschodniej oraz Bliskiego Wschodu. Opublikował m.in., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921-1939 (1979), Piłsudczycy u władzy. Dzieje Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (1986), Ukraina, (1997).



Antoni Dudek, politolog i historyk. Adiunkt w Instytucie Nauk Politycznych UJ. Specjalizuje się w historii najnowszej, dziejach myśli politycznej oraz zagadnieniach współczesnych ruchów społecznych. Opublikował m.in. Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970 (1995), Pierwsze lata III Rzeczpospolitej (1997), Ślady PRL-u ( 2000)



Akos Engelmayer, ur. 1938, uczestnik powstania 1956 r. na Węgrzech, od 1962 r. w Polsce, gdzie skończył studia etnograficzne, następnie pracował jako dziennikarz i tłumacz. Od 1990 do 1995 r. ambasador Republiki Węgierskiej w Polsce, od 1993 do 1995 r. ambasador Republiki Węgierskiej na Białorusi. Obecnie wykładowca w Wyższej Szkole Humanistycznej w Pułtusku i na Uniwersytecie Warszawskim.



Andrzej Friszke, ur. 1956, absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, adiunkt w Instytucie Studiów Politycznych PAN. Opublikował m.in. O kształt Niepodległej (1989), Opozycja polityczna w PRL 1945-1980 (1994), Polska Gierka (1994), Oaza na Kopernika. Klub Inteligencji Katolickiej 1956-1989 (1997), przeprowadził także wywiad-rzekę z Lidią Ciołkoszową, Spojrzenie wstecz (1995).


Tomasz Gąsowski, historyk i publicysta, wykładowca w Instytucie Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Badacz dziejów XIX i XX w., Prezes Fundacji Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego.



Stanisław Górka, lat 31, absolwent Wydziału Filozoficznego UJ, doktorant w Katedrze Europeistyki tego samego wydziału. Zajmuje się historią rosyjskiego liberalizmu i procesami politycznymi na obszarze po-radzieckim.



Rafał Habielski, ur. 1957, historyk, pracownik Instytutu Badań Literackich PAN i Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, zajmuje się dziejami politycznymi i kulturą emigracji powojennej, ostatnio opublikował, Życie społeczne i kulturalne emigracji (1999) oraz Polski Londyn (2000).



Jakub Karpiński, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, jest autorem artykułów i książek o filozofii, socjologii, polityce i najnowszej historii Polski. Opublikował m.in. Ewolucja czy rewolucja, (1975), Wprowadzenie do metodologii nauk społecznych (1976), Krótkie spięcie (1977), Porcja wolności (1979), Płonie komitet (1982), Mowa do ludu (1984), Przyczynowość w badaniach socjologicznych (1985), Polska, komunizm, opozycja. Słownik (1985), Ustrój komunistyczny w Polsce (1985), Niepodległość od wewnątrz (1987), Taternictwo nizinne (1988), Portrety lat (1989), Nie być w myśleniu posłusznym (1989), Dziwna wojna (1990), Między komunizmem a demokracją (1992), Kultura i wielość rzeczywistości (1992), ABC polityki (1997).



Krzysztof Kawalec, ur. 1954, absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, zatrudniony w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, ostatnio na stanowisku profesora uczelnianego. Doktorat w 1985, habilitacja w 1996. Najważniejsze publikacje: Narodowa Demokracja wobec faszyzmu 1922-1939 (1989), Wizje ustroju państwa w polskiej myśli politycznej 1918-1939 (1995), Roman Dmowski, (1996), Spadkobiercy niepokornych. dzieje polskiej myśli politycznej 1918-1939 (2000)



Jan Kofman, historyk, politolog, publicysta, wydawca. Absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Profesor nauk humanistycznych, pracownik Instytutu Historii Uniwersytetu w Białymstoku i Instytutu Studiów Politycznych PAN. Specjalizuje się w historii najnowszej oraz historii gospodarczej powszechnej i Polski, ze szczególnym uwzględnieniem Europy Środkowo-Wschodniej. Redaktor naczelny (1990-99) i dyrektor naczelny (1998-99) Wydawnictwa Naukowego PWN. Współzałożyciel, redaktor naczelny (1982-94) Kwartalnika Politycznego "Krytyka". Uczestnik obrad Okrągłego Stołu, w podzespole ds. środków masowego przekazu. Autor nagradzanych książek: Lewiatan a podstawowe zagadnienia ekonomiczno-polityczne II Rzeczpospolitej (1986), Economic Nationalism and Developement. Central and Eastern Europe between the Two Wars (1997), wraz z W. Roszkowskim Transformacja i postkomunizm (1999).



Zdzisław Krasnodębski, ur. 1953, socjolog i filozof, profesor doktor habilitowany, wykładowca socjologii oraz historii kultury Europy Wschodniej i Europy Środkowo-Wschodniej na Uniwersytecie w Bremie. Wydał m.in. Rozumienie ludzkiego zachowania (1986), Upadek idei postępu (1991), Postmodernistyczne rozterki kultury (1996), Max Weber (1999).



Miłowit Kuniński, ur. 1946, adiunkt w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, wykładowca historii filozofii XVII i XVIII wieku. Studiował filozofię i socjologię w Uniwersytecie Jagiellońskim. Zajmuje się epistemologią i filozofią polityczną w powiązaniu z etyką. Opublikował Myślenie modelowe w socjologii Maxa Webera (1980), Wiedza, etyka i polityka w myśli F.A.von Hayeka (1999) oraz artykuły o dorobku teoretycznym F. A. von Hayeka, a także dotyczące problematyki epistemologicznej i etycznej. W 2000 r. pod jego redakcją ukazała się praca zbiorowa Integracja europejska. Wiceprezes Zarządu Ośrodka Myśli Politycznej w Krakowie, członek redakcji "Civitas. Studia z filozofii polityki" (Warszawa)



Ryszard Legutko, ur. 1949, filozof z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prezes Ośrodka Myśli Politycznej, były redaktor kwartalnika "Arka", publicysta. Laureat nagrody PEN-Clubu, Nagrody im. Andrzeja Kijowskiego oraz Nagrody Ministra Edukacji Narodowej (1998). Zajmuje się starożytną i nowoczesną myślą polityczną. Wydał m.in. Bez gniewu i uprzedzenia (1989), Platona krytyka demokracji (1991), Spory o kapitalizm (1994), Etyka absolutna i społeczeństwo otwarte (1994), Fedon Platona - tłumaczenie i komentarz (1995), Tolerancja. Rzecz o surowym państwie, prawie natury, miłości i sumieniu (1997), Eutyfron Platona - tłumaczenie i komentarz (1998), O czasach chytrych i prawdach pozornych (1999).



Paweł Machcewicz, ur. 1966, absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Pracownik Instytutu Pamięci Narodowej. Zajmuje się historią PRL. Opublikował m.in., Polski rok 1956 (1993), Władysław Gomułka (1995), Historia Hiszpanii, - współautor Tadeusz Miłkowski (1998)



Rafał Matyja, ur. 1967, publicysta, wykładowca Wyższej Szkoły Biznesu w Nowym Sączu, przewodniczący Krajowego Komitetu Konserwatywnego, wydał m.in. Ustrojowe pozycje związków zawodowych w Polsce - szansa czy zagrożenie? (1994, wraz z Kazimierzem Michałem Ujazdowskim)


Tomasz Merta, historyk myśli politycznej, polonista. Publikował między innymi w "Życiu", "Znaku", "Res Publice Nowej" i "Kwartalniku Konserwatywnym". Członek Warszawskiego Klubu Krytyki Politycznej. Pod jego redakcją ukazała się (wraz z Markiem A. Cichockim) praca zbiorowa W obronie zdrowego rozsądku (2000)



Andrzej Nowak, ur. 1960, historyk, pracownik Instytutu Historii PAN w Warszawie, redaktor naczelny dwumiesięcznika "Arcana". Zajmuje się problematyką stosunków polsko-rosyjskich i polsko-sowieckich, a także myślą polityczną XIX i XX w. Opublikował m.in. Między carem a rewolucją. Obraz Rosji w myśli politycznej Wielkiej Emigracji (1994), Jak rozbić rosyjskie imperium? Idee polskiej polityki wschodniej (2 wyd, 1995, 1999), Polacy, Rosjanie i "biesy". Stduia historyczne z XIX i XX w. (1998).



Richard Pipes, profesor historii w Harvard University, zajmuje się historią Rosji i byłego ZSRR. Był doradcą Rady Bezpieczeństwa Narodowego USA ds. Europy Wschodniej, za prezydentury R. Raegana. Opublikował m.in., The Russian Revolution (1990), Russia under the Old Regime (1974, tłum. pol. 1990), Russia under the Bolschevik Regime.



Arkady Rzegocki, asystent w Katedrze Historii Doktryn Politycznych i Prawnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się zagadnieniami z pogranicza liberalizmu i katolicyzmu. Wydał, m.in. wybór szkiców T.B. Macaulaya, O rewolucjach, makiawelizmie i postępie (1999), pod jego redakcją: Narody i historia (1999), Państwo jako wyzwanie (w druku).



Jan Skoczyński, pracownik naukowy Instytutu Filozofii UJ, członek Zarządu Ośrodka Myśli Politycznej. Autor m.in. Idee historiozoficzne Feliksa Konecznego (1991), Wartość pesymizmu: studia i szkica o Marianie Zdziechowskim (1994), Ludzie i idee. Szkice historyczno-filozoficzne (1999).


Barbara Stoczewska, adiunkt w Instytucie Nauk Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się historią polskiej myśli socjalistycznej, a także problematyką mniejszości narodowych i etnicznych oraz kwestii narodowych. Jej książka pt. Litwa, Białoruś, Ukraina w myśli politycznej Leona Wasilewskiego otrzymała nagrodę Przeglądu Wschodniego za rok 1998.



Bogdan Szlachta, adiunkt w Katedrze Historii Doktryn Politycznych i Prawnych UJ, członek Ośrodka Myśli Politycznej. Autor m.in.: Konserwatyzm. Z dziejów tradycji myślenia o polityce (1998), Ład - Kościół - Naród (1996), Z dziejów polskiego konserwatyzmu (2000), pod jego redakcją ukazała się antologia: Antykomunizm polski. Tradycje intelektualne (2000).


Maciej Urbanowski, pracownik naukowy Instytutu Polnistyki UJ, redaktor dwumiesięcznika "Arcana", opublikował książkę Nacjonalistyczna krytyka literacka w II RP oraz wybory pism krytycznych J.E. Skiwskiego oraz A. Trzebińskiego.



Irena Vaisvilaite, absolwentka Wydziału Historii i Historii Sztuki na Uniwersytecie Moskiewskim, pracował w Akademii Nauk w Wilnie oraz w Radiu Watykańskim. Studiowała Historię Kościoła na Uniwersytecie Gregoriana w Rzymie, gdzie obroniła pracę doktorską Kościół na Litwie w czasach totalitaryzmu. Współpracuje z Radiem Wolna Europa. Wykłada historię Kościoła na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Wileńskiego.



Bronisław Wildstein, publicysta, autor książek Profile wieku (2000) i Dekomunizacja, której nie było (2000)

Henryk Woźniakowski, ur. 1949; absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego (filologia polska i filozofia), Prezes SIW ZNAK. Członek Zarządu Ośrodka Myśli Politycznej. Autor ponad setki recenzji, reportaży, artykułów i esejów głównie na tematy filozoficzno-społeczne, polityczne i religijne, publikowanych w wydawnictwach zbiorowych oraz w prasie krajowej i zagranicznej: w Tygodniku Powszechnym, Znaku, Więzi, Res Publice, Polityce Polskiej, El Sabato, l'Altra Europa, Cadmos, Il Regno i in. Tłumacz książek filozoficznych, literackich i esejów z języków hiszpańskiego (m.in. Unamuno, Ortega y Gasset), angielskiego (m.in. P. Berger) i francuskiego (m.in. A. Besancon).

1. Przesłanie

Dwudziesta rocznica powstania ruchu społecznego , który w decydującym stopniu przyczynił się do obalenia komunizmu w Polsce jest dobrą okazją aby przypomnieć intelektualne tradycje polskiego antykomunizmu i przywrócić im należne miejsce w życiu III Rzeczypospolitej. Stoimy oto bowiem wobec zawstydzającego faktu, iż tradycje te pozostają nadal słabo znane w wolnym kraju. Po 1989 roku nie podjęto należytego wysiłku dla przezwyciężenia skutków działania komunistycznej cenzury i propagandy przez 45 lat uniemożliwiających ich oficjalną prezentację. Tym sposobem jeden z najważniejszych nurtów polskiej refleksji politycznej, filozoficznej i kulturalnej nie doczekał się dotąd solidnego opracowania naukowego, zaś wiedza na jego temat jest udziałem jedynie nielicznych specjalistów.

Skutki tego zaniechania nie dotyczą wszakże wyłącznie polskiego życia akademickiego. Nie mają bowiem racji ci, którzy twierdzą, że skoro komunizm jako system urządzenia rzeczywistości politycznej nie powróci, gdyż demokratyzacja życia w Polsce zaszła już zbyt daleko, to zajmować się nim winni jedynie nieliczni naukowcy. Zbadanie i popularyzowanie dorobku polskich myślicieli politycznych, ukazujących jego naturę i złowrogie skutki, jest nie tylko zadaniem naukowym i edukacyjnym, ale także obowiązkiem moralnym wobec ludzi, na przemyśleniach których powstał fundament dla antykomunistycznych wystąpień społecznych i działaniem niezbędnym, by definitywnie przezwyciężyć pozostałości rządów komunistycznych w Polsce.

Wychodząc zatem z głębokiego przekonania, iż należy podjąć badania nad polskim antykomunizmem i popularyzować ich wyniki, OŚRODEK MYŚLI POLITYCZNEJ oraz FUNDACJA CENTRUM DOKUMENTACJI CZYNU NIEPODLEGŁOŚCIOWEGO przygotowały konferencję DROGA DO . TRADYCJE POLSKIEGO ANTYKOMUNIZMU. Patronat nad przedsięwzięciem objął Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Kazimierz Michał Ujazdowski. Konferencja została wpisana do cyklu imprez poświęconych dwudziestoleciu , odbywających się w ramach Festiwalu Kraków 2000.



Dzień 1




OTWARCIE




Dyskusja
CZY DZIESIĘĆ LAT PO UPADKU KOMUNIZMU ANTYKOMUNIZM JEST POTRZEBNY?

Moderator: Arkady Rzegocki



Uczestnicy:

Jan Kofman

Zdzisław Krasnodębski

Miłowit Kuniński

Richard Pipes

Bronisław Wildstein




Sesja I
NARODZINY I EWOLUCJA POLSKIEGO ANTYKOMUNIZMU (do 1939 r.)

Wprowadzenie i prowadzenie sesji: Andrzej Nowak



Referaty:

Włodzimierz Bernacki - liberałowie

Andrzej Chojnowski - piłsudczycy

Krzysztof Kawalec - narodowi demokraci

Jan Skoczyński - konserwatyści

Barbara Stoczewska - socjaliści

Bogdan Szlachta - nurty katolickie

Dzień 2





Sesja II
POLSKA MYŚL ANTYKOMUNISTYCZNA W DOBIE POLSKI ZNIEWOLONEJ (1939 - 1989)

Wprowadzenie i prowadzenie sesji: Tomasz Gąsowski



Uczestnicy:

Antoni Dudek

Andrzej Friszke

Rafał Habielski

Paweł Machcewicz

Rafał Matyja

Maciej Urbanowski





Dyskusja

ANTYKOMUNIZM POLSKI A INNE TRADYCJE ANTYKOMUNISTYCZNE EUROPY ŚRODKOWOWSCHODNIEJ


Moderator: Stanisław Górka



Uczestnicy:

Akos Engelmayer

Jakub Karpiński

Andrzej Krawczyk

Irena Vaisvilaite





Dyskusja

ANTY-ANTYKOMUNIZM - WYBÓR PRZYSZŁOŚCI CZY UCIECZKA OD PRZESZŁOŚCI?


Moderator: Henryk Woźniakowski



Uczestnicy:

Ryszard Legutko

Tomasz Merta