 |
 
   
Fryderyk Skarbek
Gospodarstwo narodowe
Wybór pism myśliciela uważanego za jednego z polskich prekursorów liberalizmu gospodarczego, porównywanego niekiedy w tym względzie do Adama Smitha, zajmującego się również szeroko ujętą problematyką polityczną i społeczną, piszącego także o historii Polski. Tom zawiera najważniejsze prace Skarbka z każdego z tych głównych nurtów jego twórczości intelektualnej, mającej duży wpływ na naszą myśl w XIX wieku.
Spis treści: Piotr Szymaniec, Wstęp . . . VII I. PISMA POLITYCZNE Z wczesnych pism politycznych Słowo o władzy wykonawczej . . . 3 Słowo o wyborach . . . 7 O polityce . . . 15 Dzieje Królestwa Polskiego Konstytucja Królestwa Polskiego porównana z konstytucją Księstwa Warszawskiego . . . 26 Ocena sytuacji politycznej Królestwa Polskiego do roku 1830 . . . 40 II. PISMA SPOŁECZNO-EKONOMICZNE Gospodarstwo narodowe O podziale pracy . . . 71 O zarobkach pracy . . . 76 O postępach przemysłów i bogactw narodowych . . . 89 W jakim związku pozostaje interes własny mieszkańców kraju z bogactwem narodowym . . . 106 Ogólne zasady i skutki publicznego zużycia . . . 112 O poddaństwie rolniczej klasy . . . 127 Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego O początku i istocie zamiany . . . 150 O przyczynach rozmaitości przedmiotów zamiany . . . 153 O zarobku . . . 155 O pierwiastkach bogactwa narodów . . . 167 O ludności . . . 170 O kapitale narodowym . . . 193 O przemyśle narodowym . . . 197 O zużyciu kapitałów . . . . 213 O zużyciu dochodów narodowych . . . 220 O zużyciu płodów krajowych i zagranicznych . . . 228 O zużyciu bez produkcji ani wydatków . . . 237 O zużyciu publicznym . . . 243 III. PRZECIWDZIAŁANIE UBÓSTWU O oddalaniu przyczyn zasłużonego ubóstwa Zapobieganie krzewieniu się skłonności do próżniactwa . . . 255 Zaszczepianie ducha oszczędności i rządności domowej . . . 260 IV. MYŚL PENITENCJARNA O więzieniach . . . 277 Współwydawca: Wydział Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego Twarda oprawa, 376 stron. Praca naukowa finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2012-2017. Fryderyk Skarbek (1792-1866) - Urodził się 15 lutego 1792 r. w Toruniu. Rozrzutność jego ojca doprowadziła do zadłużenia dóbr rodzinnych, a sam ojciec – Jan Skarbek – by uniknąć wierzycieli wyjechał za granicę, skąd już nie wrócił. Fryderyk uzyskał świetne wykształcenie klasyczne. Jego domowym nauczycielem był Mikołaj Chopin – ojciec słynnego kompozytora i pianisty. Fryderykowi Chopinowi nadano imię dla uczczenia właśnie Skarbka, który był jego ojcem chrzestnym. W latach 1805-1808 Skarbek uczęszczał do Liceum Warszawskiego, zaś w 1809 r. wyjechał na dalszą naukę do Paryża. Po powrocie do kraju, w 1811 r. podjął karierę urzędniczą w Księstwie Warszawskim. Po upadku Napoleona pozostał w służbie publicznej Królestwa Polskiego. Pisywał m.in. do „Pamiętnika Warszawskiego”. W 1818 r. objął wakującą po odejściu Dominika Krysińskiego (1785-1853) katedrę ekonomii politycznej Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, w 1820 r., otrzymał stanowisko profesora zwyczajnego, a w 1821 r. wybrano go na członka Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie – w tej dekadzie napisał szereg rozpraw poświęconych zagadnieniom społecznym i ekonomicznym, a także powieści i sztuki teatralne. Współpracował z Komisją Rządową Spraw Wewnętrznych. Po zapoznaniu się w 1828 r. ze stanem więzień i zakładów dla ubogich w państwach niemieckich i Królestwie Niderlandów, uchodząc za czołowego znawcę tej problematyki, został powołany do Dyrekcji Szpitali i Więzień, a wkrótce potem – do Rady Stanu. Był też asesorem w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych. Stworzył projekt ustawy dotyczącej włóczęgów i żebraków, uchwalony podczas sejmu w roku 1830. Pod koniec października 1830 r. wyjechał do Petersburga, gdzie zastał go wybuch powstania listopadowego. Pozostanie wówczas w Rosji wzbudziło duże kontrowersje. Car Mikołaj I w marcu 1831 r. nominował go na ministra wyznań i oświaty w Rządzie Tymczasowym Królestwa Polskiego, ale urzędu tego ostatecznie nie objął – wskutek zmiany polityki cara. Dalsze etapy jego kariery urzędniczej obejmowały: członkostwo i prezesurę w Radzie Głównej Opiekuńczej Instytutów Dobroczynnych, bycie radcą stanu w Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, prezesurę Dyrekcji Ubezpieczeń. W 1847 r. otrzymał tytuł tajnego radcy. W latach 1854-1858 był dyrektorem rezydującym Komisji Rządowej Sprawiedliwości i wchodził w skład Rady Administracyjnej Królestwa. Urzędy te utracił wskutek sporu z kuratorem Warszawskiego Okręgu Szkolnego i dyrektorem Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych – Pawłem Muchanowem. Powrócił wówczas do działalności naukowej i pisarskiej. Zbliżył się do środowiska Andrzeja Zamoyskiego, prezesa Towarzystwa Rolniczego. Był natomiast skłócony z Aleksandrem Wielopolskim. Mimo rosyjskiej propozycji, nie wszedł w skład reaktywowanej Rady Stanu, obwarował bowiem przyjęcie nominacji warunkiem – nie do przyjęcia dla władz carskich – powołania zaprojektowanego przez niego, pochodzącego z wyborów organu opiniodawczego, który miałby wypowiadać się o proponowanych aktach prawnych. Zmarł 25 listopada 1866 r. w Warszawie. Główne prace: Gospodarstwo narodowe (tom 1-4, 1820), Rys ogólny nauki finansów (1824), O ubóstwie i ubogich (1827), Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego... (1859, wydanie francuskie Théorie des richesses sociales, 1829), Dzieje Polski (tom 1-3, 1877); powieści: Tarło (tom 1-3, 1827), Damian Ruszczyc (tom 1-3, 1827-1828), Życie i przypadki Faustyna Dodosińskiego (tom 1-2, 1838), Pan Antoni(1824), Pamiętniki Seglasa (1845).  |
