Strona główna | Czytelnia | Publikacje | Informator | Zarejestruj się | Zaloguj | Odzyskiwanie hasła | English Version
OMP

Główne Menu

Nasi autorzy

Strony tematyczne

Sklep z książkami OMP

Darowizny na rzecz OMP

Księgarnie z książkami OMP
Lista księgarń - kliknij

Stanisław Swaniewicz [Świaniewicz] - Polityka gospodarcza Niemiec Hitlerowskich
.: Data publikacji 16-Wrz-2005 :: Odsłon: 1620 :: Recenzja :: Drukuj aktualną stronę :: Drukuj wszystko:.

Stanisław Swaniewicz [Świaniewicz] (1899-1997). Ekonomista, badacz gospodarki państw totalitarnych i historyk idei. Urodził się w 1899 r. w Dyneburgu [Dźwińsku]. Studiował na wydziale Prawa i Nauk Społecznych Uniwersytetu Moskiewskiego, a następnie na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Doktorat uzyskał pod kierunkiem Władysława Zawadzkiego. W 1927 r. ogłosił studium pt. Psychiczne podłoże produkcji w ujęciu Jerzego Sorela. Habilitował się w USB w 1930 r. na podstawie rozprawy pt. Lenin jako ekonomista, gdzie rozpatrywał wpływ tradycji narodnickiej na leninowskie pojmowanie marksizmu. W latach 1930-1939 wykładał w Instytucie Naukowo-Badawczym Europy Wschodniej w Wilnie i kierował Sekcją Ekonomiczną tego ośrodka. Był także wykładowcą w Szkole Nauk Politycznych przy USB, a od 1938 r. profesorem nadzwyczajnym ekonomii politycznej na Wydziale Prawa i Nauk Społecznych USB jako kierownik katedry po Zawadzkim. W 1938 r. opublikował książkę Gospodarka Niemiec Hitlerowskich, w której badał zastosowanie teorii J.M. Keynesa w kształtowaniu koniunktury i inwestycji zbrojeniowych w ekonomice III Rzeszy. Był w latach 1939-1941 więźniem obozów oficerów polskich w Kozielsku (wyłączony z transportu jeńców do Katynia w ostatniej chwili) i w Griazowcu. Po opuszczeniu sowieckiej Rosji pracował w Ministerstwie Informacji i Dokumentacji. Po II wojnie światowej wykładał na Uniwersytecie w Halifax. Zajmował się zagadnieniem wykorzystania pracy przymusowej w gospodarce państw totalitarnych i cywilizacyjnie zapóźnionych. Opublikował w tym czasie podstawową pracę pt. Forced Labour and Economic Development. An Enquiry into the Experience of Soviet Industrialization (1965). Wydał też wspomnienia pt. W cieniu Katynia (1976). Zmarł w lipcu 1997 r. w Londynie.

Wybrane fragmenty pochodzą z: Polityka gospodarcza Niemiec Hitlerowskich, Nakładem Wydawnictwa Polityka: Warszawa 1938, s. 6-11.

 

 

[...] Odrębność systemów gospodarczych, które kształtują się jako odpowiednik politycznych ustrojów totalnych polega nie tylko na stwarzaniu odmiennego układu stosunków gospodarczych, lecz również i na kształtowaniu się pewnej odmiennej mentalności gospodarczej, odmiennego typu myślenia o sprawach gospodarczych.

Jaka jest najbardziej charakterystyczna cecha myślenia gospodarczego ekonomicznie wykształconych ludzi współczesnych? Cechą tą jest skłonność do myślenia w kategoriach równowagi, w kategoriach poszukiwania pewnej mechanicznej harmonii wszelkiego rodzaju wielkości rynkowych: cen towarowych, kosztów usług produkcyjnych, rozmiarów podaży i popytu itp. W dziedzinie badań o charakterze czysto naukowym skłonność ta występuje jako świadoma celów i konsekwencji koncepcja metodologiczna. W myśleniu polityków gospodarczych jest ona raczej pewnym nałogiem, wyrobionym pod sugestią studiów teoretycznych.

Pojęcie równowagi w ekonomii teoretycznej jest koncepcją stanu, przy którym nastąpiło takie zharmonizowanie w dążeniu poszczególnych jednostek gospodarczych do zawarcia transakcji, że nikomu nie opłaca się przeprowadzanie jakichkolwiek zmian w swoich dyspozycjach. Innymi słowy, jest to stan, przy którym każda jednostka gospodarcza zdobywa maksimum użyteczności trwale możliwej przy danym układzie sił. Jest to więc koncepcja zupełnie abstrakcyjna, trudna do pomyślenia w rzeczywistości życiowej, jednak metodologicznie płodna, gdy chodzi o uchwycenie kierunku, w którym zmiany jednych wielkości oddziaływają na kształtowanie się innych. U źródeł tej koncepcji leży pewne bardziej ogólne założenie, niezmiernie charakterystyczne dla całego wykształconego przez szkołę klasyczną sposobu myślenia o zjawiskach życia gospodarczego. Założeniem tym jest przeświadczenie, że, po wykluczeniu interwencji państwowej, pozostawione same sobie wielkości ekonomiczne dążą do pewnego zharmonizowania się. Idea mechanicznej harmonii wielkości ekonomicznych dominuje nad całym myśleniem szkoły klasycznej oraz nad myśleniem ukształtowanej pod jej wpływem współczesnej ekonomii teoretycznej.

Koncepcja możliwie pełnej koncepcji wielkości rynkowych sugestionuje również myślenie większości współczesnych ekonomicznie wykształconych polityków gospodarczych. Wyrobione w uniwersyteckich seminariach nałogi myślenia w kategoriach równowagi pozostają i wówczas, gdy z tych seminariów przechodzi się do życia praktycznego, do pracy gospodarczej, do gabinetów ministerialnych czy też biurek dyrektorów banków emisyjnych. Postulat metodologiczny tak dalece sugestionuje myślenie, że w wielu wypadkach przeistacza się on w cel polityczno-gospodarczy.

Oczywiście, koncepcja ta inaczej wygląda w myśleniu polityków gospodarczych, niż w myśleniu teoretyków ekonomii. W polityce gospodarczej nie dąży się do nie dającego się zrealizować stanu równowagi teoretycznej., lecz do względnej harmonii wielkości ekonomicznych. Przede wszystkim więc myśli się tu o osiągnięciu pewnej harmonii cen i kosztów oraz harmonii podaży i popytu. I to dążenie odgrywa tak dużą rolę, że nieraz mężowie stanu gotowi są iść na bardzo dalekie ofiary w zakresie rozmiarów produkcji lub dobrobytu ludności, byle tylko osiągnąć ten stan względnej harmonii. [...]

W systemach totalnych myśl o osiągnięciu pewnej względnej harmonii wielkości ekonomicznych została zepchnięta na dalszy plan, wobec idei możliwie pełnego rozwoju wszystkich sił wytwórczych danego kraju, górującej nad całą polityką gospodarczą tych systemów. Zamiast wiary w automatyczne dążenie wielkości ekonomicznych do harmonii, na pierwszy plan wysuwa się wiara w wielkie walory twórcze zorganizowanej oraz zdyscyplinowanej woli ludzkiej. Jestem wprawdzie daleki od myśli, że w polityce krajów totalnych myśl o osiągnięciu pewnej względnej harmonii wielkości ekonomicznych nie gra żadnej roli, jak też od twierdzenia, że polityka gospodarcza krajów liberalno-kapitalistycznych nie dążyła do rozwoju wszystkich własnych sił wytwórczych. Twierdzę jednak, że zmieniła się hierarchia w myśleniu. W polityce krajów liberalno-kapitalistycznych idea równowagi dominuje nad wszystkimi innymi celami. [...]

W państwach totalnych określa się przede wszystkim pewne konkretne cele, czy to w zakresie wzmożenia wytwórczości, czy też w zakresie stosunków polityczno-socjalnych (np. likwidacja bezrobocia), a już kwestią dalszą jest wynalezienie takiego sposobu działania, który by najmniej nasuwał obaw znacznego zachwiania się równowagi wielkości rynkowych. [...]

Jest to myślenie przede wszystkim w kategoriach pewnej hierarchii celów, które ekonomika narodowa ma do spełnienia. Dążenie do indywidualnego zysku, powodowanie się przy dyspozycjach gospodarczych rachunkiem subiektywnej użyteczności, nie są oczywiście wykluczone, lecz zadaniem polityki gospodarczej jest wtłoczenie tych zjawisk w łożyska procesów, zmierzających do realizacji wielkich celów ogólnonarodowych. W związku z tym przeważa ustosunkowanie się do całości gospodarki społecznej jako do pewnego organizmu. Poszczególne jednostki gospodarcze oraz zrzeszenia tych jednostek są przy tego rodzaju ujęciu tylko organami owej większej całości, mającymi pewne określone funkcje do spełnienia.

 

.: Powrót do działu Antykomunizm w polskiej myśli politycznej :: Powrót do spisu działów :.

 
Wygląd strony oparty systemie tematów AutoTheme
Strona wygenerowana w czasie 0,064221 sekund(y)