„Polska czyli anarchia? Polscy myśliciele o władzy politycznej”
9. książka w serii Polskiej Tradycje Intelektualne
Wstęp, wybór i opracowanie tekstów: Jacek Kloczkowski
Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2009
Wybór tekstów klasyków polskiej myśli – m.in. Piotra Skargi, Stanisława Staszica, Michała Bobrzyńskiego, kard. Stefana Wyszyńskiego, Ignacego Czumy, Zygmunta Balickiego, Pawła Popiela, Bronisława Trentowskiego, Edwarda Abramowskiego, Jana Ostroroga – rozważających różne aspekty władzy politycznej, jej teorię i praktykę. Ich analizy i koncepcje ukazują kluczowy w polskiej tradycji politycznej dylemat: jak pogodzić pragnienie zapewnienia możliwie największej wolności jednostkom z potrzebą silnych, skutecznych rządów. Pozwalają również zrozumieć, dlaczego w dziejach Polski próby znalezienia równowagi między tymi dążeniami kończyły się często niepowodzeniem.
384 strony, format 125x195, miękka oprawa, ISBN 978-83-60125-74-8, cena wraz z przesyłką 35 zł [zamówienia: sklepik@omp.org.pl lub w sklepie internetowym OMP – dostępne są w nim również inne tomy z serii Polskie Tradycje Intelektualne - http://www.omp.org.pl/index.php?module=pncommerce&func=categoryview&CategoryID=9]
***
„Jedną z najpowszechniej uznanych wad dawnej Rzeczypospolitej jest jej b e z r z ą d, a n a r c h i a. Nie pochodziła ona z braku organów rządu, nie pochodziła z braku instytucji sprawiedliwości - owszem pochlubić się możemy w teorii, że nie mieliśmy biurokracji, a mieliśmy urzędników opatrzonych szerokimi atrybutami doraźnej władzy, mieliśmy piękną instytucję sądów wybieralnych, wyrobioną na najpiękniejszych zasadach, mieliśmy cały poczet dygnitarzy i urzędników, którzy gdyby byli funkcjonowali, nie byłoby bezrządu. Bezrząd nasz zatem nie był winą instytucji, był winą zatracenia pojęcia rządu i władzy, winą upadku poszanowania prawa w narodzie”. - Józef Szujski
„Egzystencja i całość państw naszych, niepodległość innym narodom może być dziełem sprzyjania poróżnionych sąsiadów, lecz doskonały rząd, lecz Rzeczypospolitej trwałość od nas samych zależy. Jaką jej damy teraz formę, jaką sobie przepiszemy rządu konstytucję, w takiej na zawsze zostaniemy. W tej czasu porze albo będziemy prawdziwie ludem wolnym, albo będziemy niewolnikami”. - Hugo Kołłątaj
„Sytuacja dla Pana Prezydenta Rzeczypospolitej [jest] trudna i niewesoła. […] Znajduje się on tak, jak małe dziecko, pod stałą opieką ministrów […]. Zarazem jednak Pan Prezydent Rzeczypospolitej ma sprawować rządy. Ile tu pola dla konfliktu, ile tu pola dla tarć i ile tu świadomych lub bezwiednych przeszkód dla pracy Prezydenta Rzeczypospolitej. Rozumiem, że poza Ameryką wszędzie istnieje to samo, a zatem żyć z tym można, a skoro konstytucja nasza tak każe, to i trzeba”. - Józef Piłsudski
SPIS TREŚCI
Jacek Kloczkowski: Rządy niekonsekwencji? Władza w polskiej tradycji politycznej . . . . . 7
Część I: Władza w I RP
Między strachem przed despotyzmem a obawą anarchii
Paweł Włodkowic . . . . . . . . 37
Jan Ostroróg . . . . . . . . . . . . . 43
Stanisław Orzechowski . . . 47
Wawrzyniec Goślicki . . . . . 52
Łukasz Górnicki . . . . . . . . . . 57
Piotr Skarga . . . . . . . . . . . . . 66
Adam Krasiński . . . . . . . . . . 76
Hugo Kołłątaj . . . . . . . . . . . . 84
Stanisław Staszic . . . . . . . . . 95
Adam Wawrzyniec Rzewuski . . . . . . . . . .. 104
Część II: Władza w czasach zaborów
Wobec rządów obcych i dylematów przywództwa narodowego
Wincenty Niemojowski . . . 115
Maurycy Mochnacki . . . . . . 122
Bronisław Trentowski . . . . . 133
Henryk Kamieński . . . . . . . . 140
Henryk Rzewuski . . . . . . . . . 145
Józef Szujski . . . . . . . . . . . . . 151
Paweł Popiel . . . . . . . . . . . . . 161
Józef Bohdan Oczapowski . 169
Franciszek Kasparek . . . . . . 182
Michał Bobrzyński . . . . . . . . 190
Jan Ludwik Popławski . . . . . 201
Edward Abramowski . . . . . . 212
Zygmunt Balicki . . . . . . . . . . 218
Oswald Balzer . . . . . . . . . . . . 231
Część III: Władza w II RP
W obliczu kryzysu demokracji i pokusy autorytaryzmu
Józef Piłsudski . . . . . . . . . . . . 245
Władysław Leopold Jaworski . . . . . . . . 259
Eustachy Sapieha . . . . . . . . . 268
Stanisław Estreicher . . . . . . 277
Ignacy Czuma . . . . . . . . . . . . 288
Zdzisław Stahl . . . . . . . . . . . . 301
Adolf Bocheński . . . . . . . . . . 314
Jan Karol Korwin-Kochanowski . . . . . . . 328
Feliks Młynarski . . . . . . . . . . 338
Jerzy Braun . . . . . . . . . . . . . . 344
Stanisław Grabski . . . . . . . . . 354
Stefan Wyszyński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362
Książka wydana w ramach projektu Polska = anarchia? Władza w polskiej tradycji politycznej, realizowanego we współpracy z Muzeum Historii Polski jako część programu Patriotyzm Jutra.