Sprawa sumienia polskiego – broszura Mariana Zdziechowskiego z 1927 r. należała do najgłośniejszych wystąpień przeciwko praktykom rządów sanacyjnych po zamachu majowym. Była ona istotna nie tylko z racji na to, że napisał ją rektor Uniwersytetu Wileńskiego, bardzo ceniony naukowiec i publicysta, ale również i z tego powodu, że autor należał do tych, których, jak zaznaczał w jej przedmowie: „opinia powszechna za­licza do zwolenników dzisiejszego rządu i do przy­jaciół kilku wybitnych i wpływowych dostojników w państwie”.
Marian Zdziechowski pisze w swym tekście o losie generałów, którzy w czasie zamachu majowego opowiedzieli się za legalnym rządem Wincentego Witosa i prowadzili walki z wojskami wiernymi Józefowi Piłsudskiemu. Po przejęciu władzy przez piłsudczyków, Rozwadowski i Zagórski zostali uwięzieni pod zarzutem przestępstw natury kryminalnej. Trafili do więzienia na Antokolu w Wilnie. Nie przedstawiono przeciwko nim przekonujących dowodów. Część opinii publicznej i środowisk opiniotwórczych (wśród których głos Mariana Zdziechowskiego był bodaj najgłośniejszy) wystąpiła w obronie generałów.
Generał Tadeusz Rozwadowski (ur. 19 maja 1866 roku), zwolniony z więzienia 18 maja 1927 roku, nie podniósł się już na zdrowiu, które utracił wskutek fatalnych warunków panujących z wileńskim więzieniu (podejrzewa się też, że generał był wtedy podtruwany z polecenia władz) – zmarł 18 października 1928 roku.
Generał Włodzimierz Zagórski (ur. 21 stycznia 1882 roku) został zwolniony z więzienia 6 sierpnia 1927 roku. Wyruszył pociągiem osobowym z Wilna do Warszawy, jednak zaginął. Podejrzewano zarówno to, że zaaranżował swoje zniknięcie, jak i to, że został zamordowany (przeciwnicy J. Piłsudskiego kierowali podejrzenia w tej sprawie na marszałka). Do dziś sprawa ta nie została wyjaśniona.
Zapraszamy na stronę: http://polskietradycje.pl/article.php?artykul=573