Piotr Milczanowski -Specyfika struktury organizacyjnej Archiwum MSW


Zeszyty Historyczne WiN-u 22: 2004

ISSN 1230-106X

System ewidencji osobowo-rzeczowej osób będących w zainteresowaniu komunistycznej "bezpieki" był jednym z najważniejszych elementów funkcjonowania tworzonego aparatu represji od momentu przejęcia przez komunistów władzy w Polsce w 1944 r. W powołanym 1 I 1945 r. Rządzie Tymczasowym, Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego przejęło zadania Resortu Bezpieczeństwa Publicznego Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego istniejącego od 21 VII 1944 r. Przejęło także jego strukturę organizacyjną. Założona w 1944 r. kartoteka ogólnoinformacyjna była początkiem i podstawą tworzącego się zasobu archiwalnego komunistycznej policji politycznej. Początkowo całość problemów pracy operacyjnej UB (a więc i ewidencję) skupiał Departament I MBP, jednakże po licznych reorganizacjach struktury ministerstwa, ewidencja i archiwum znalazły się ostatecznie w powołanym 1 IV 1945 r. Departamencie II[1]. Po kolejnej reorganizacji struktury ministerstwa rozkazem 042/org z 6 VI 1950 r. z Departamentu II wydzielono i powołano Centralne Archiwum z zadaniem gromadzenia i zabezpieczania dokumentów, pozostawiając ewidencję operacyjną w tym Departamencie[2].

7 XII 1954 r. w miejsce rozwiązanego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego powołano Komitet d/s Bezpieczeństwa Publicznego i osobne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. W nowej strukturze Komitetu, Centralne Archiwum zostało w dniu 10 III 1955 r. rozkazem 013/org przemianowane na Archiwum Komitetu d/s Bezpieczeństwa Publicznego[3]. Zasób kartoteczny natomiast przeniesiono do Departamentu X Komitetu, do Działu Kartotek. Taki stan utrzymał się do kolejnej reorganizacji, kiedy ustawą z 13 XI 1956 r. rozwiązano Komitet d/s Bezpieczeństwa Publicznego z dniem 28 XI 1956 r., oddając jego kompetencje Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.

W nowej strukturze organizacyjnej Zarządzeniem nr 00238/56 z 27 XI 1956 r. w sprawie tymczasowych zmian w strukturze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i terenowych organów MO funkcjonowały obok siebie Biuro Ewidencji Operacyjnej i Centralne Archiwum. Ilość jednostek organizacyjnych MSW ulegała zmianie, a prawie wszystkie były reorganizowane i to wielokrotnie. Zmianom tym podlegały również Centralne Archiwum, jak i Biuro Ewidencji Operacyjnej, które zarządzeniem nr 04/60 z 2 I 1960 r. otrzymało nazwę Biura "C", a 1 X 1965 r. zarządzeniem nr 098/org zostało zreorganizowane i połączone z Centralnym Archiwum[4]. Na zewnątrz stosowano nazwę oficjalną, czyli Centralne Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (na prowincji - Archiwum Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej), w potocznej nomenklaturze resortu nazywane było natomiast Biurem "C" lub - w terenie - Wydziałem "C"[5].

Nazwą archiwum zwykle określa się prostą i przejrzystą strukturę organizacyjną obsługiwaną przez profesjonalnych pracowników - archiwistów, której podstawą są zasoby archiwalne zgromadzone w magazynach. W toku opracowywania zgromadzonych akt powstają skorowidze, spisy tymczasowe, inwentarze, przewodniki - słowem podstawowe pomoce archiwalne pozwalające w jak najszerszym stopniu opracować i udostępnić zainteresowanym zgromadzony zasób archiwalny.

W przypadku archiwów komunistycznej policji politycznej cele były zgoła odmienne. Nie chodziło bowiem o maksymalny dostęp do gromadzonej informacji, lecz wręcz przeciwnie - o zminimalizowanie możliwości dostępu do zgromadzonego zasobu archiwalnego dla garstki wybranych i pełnej kontroli dopuszczanych do niego pracowników. Stąd struktura i organizacja archiwum z podziałem na szereg wydziałów w centrali - sekcji na prowincji, a nawet używane nazewnictwo były nietypowe. Także status tych archiwów zawsze był specjalny, funkcjonowały bowiem w strukturze organizacyjnej państwowej sieci archiwalnej jako archiwa wyodrębnione[6].

Specyfiką tego archiwum był fakt, że podstawowy zasób archiwalny składał się z dwóch uzupełniających się części tj. z kartotek oraz akt przechowywanych w osobnych magazynach, które razem tworzyły system zwany ewidencją operacyjną. Poszczególne części ewidencji operacyjnej były prowadzone przez różne wydziały/sekcje archiwum, wzajemnie się uzupełniając, tworząc jednolity, wydzielony i dostępny jedynie dla jednostek uprawnionych, lecz zamknięty dla osób i instytucji nieupoważnionych, system[7].

Ponieważ specyfikę tego zasobu określała jego część kartoteczna, gromadzona jak już zostało powiedziane od 1944 r., należy poświęcić jej nieco uwagi. System kartotek był bowiem bardzo rozwinięty i obejmował kilkanaście rodzajów kart ewidencyjnych.

Wyróżniano trzy podstawowe rodzaje kartotek:

1. alfabetyczne;

2. tematyczne (zwane też zagadnieniowymi);

3. statystyczne[8].

Klasyczną kartoteką alfabetyczną była centralna kartoteka ogólnoinformacyjna. Wraz z centralną kartoteką zagadnieniową zajmowała główną pozycję w centralnym systemie ewidencyjnym. Z tej kartoteki udzielano informacji wyłącznie o wskazanych osobach. Charakterystyczny był fakt, że podstawą układu na szczeblu centralnym był alfabet rosyjski oraz układ fonetyczny. Dlatego też na przykład nazwiska zaczynające się na literę CH znajdowały się pod literą H, nazwisko Dąbrowski było odczytywane jako Dombrowski i umieszczane w odpowiednim miejscu w kartotece, podobnie było z literami: ę, ó itp. Jeżeli osoba będąca w zainteresowaniu służb specjalnych posługiwała się dwoma lub więcej imionami lub nazwisko składało się z dwóch członów, wypisywano wówczas tyle kart ile było imion lub części nazwiska i umieszczano w odpowiednim miejscu w kartotece. Miało to zapobiec ewentualnemu pominięciu osoby będącej w zainteresowaniu operacyjnym służb w czasie sprawdzania jej danych w kartotece. Układ z zastosowaniem alfabetu rosyjskiego funkcjonował jedynie w centrali. Na prowincji obowiązywał alfabet polski.

Równie ważne jak kartoteka ogólnoinformacyjna były kartoteki zagadnieniowe. Z tych kartotek udzielano informacji przekrojowych odnoszących się do poszczególnych grup i środowisk. W 1976 r. było 20 rodzajów kartotek zagadnieniowych, które instrukcja szeregowała następująco:

  • szpiegostwo;
  • nielegalne organizacje działające po wyzwoleniu;
  • bandytyzm - dotyczy grup terrorystycznych, rabunkowych, jak również indywidualnych aktów terroru i rabunku po wyzwoleniu;
  • reakcyjne organizacje - obejmuje aktyw i członków PSL i SP po wyzwoleniu;
  • reakcyjny kler;
  • dezercje z WP, MSW i MO;
  • nielegalne posiadanie broni;
  • zbiegli za granicę - obejmuje również osoby, które usiłowały zbiec;
  • przestępstwa graniczne - obejmuje również osoby, które udzieliły pomocy osobom usiłującym zbiec za granicę, organizowały kanały przerzutu itp.;
  • przestępstwa graniczne - obejmuje również akty dywersji i sabotażu;
  • cudzoziemcy - dotyczy pracowników kapitalistycznych placówek zagranicznych oraz obywateli polskich utrzymujących kontakt z cudzoziemcami;
  • repatrianci;
  • formacje wojskowe na Zachodzie - dotyczy osób służących w polskich formacjach wojskowych na Zachodzie;
  • organizacja okupacja [zapewne organizacje za czasów okupacji];
  • aparat ucisku okupanta - dotyczy również policji granatowej, ukraińskiej, białoruskiej, narodowościowych formacji wojskowych (SS Galizien);
  • współpraca z okupantem - obejmuje osoby współpracujące z gestapo;
  • aparat państwowy do 1939 r.
  • kapitaliści, obszarnicy i ich aparat;
  • współpraca z wywiadem i kontrwywiadem;
  • różne[9].

Przy opracowywaniu teczek personalnych wyeliminowanych osobowych źródeł informacji wypisywano 12 wzorów kart:

  • E-14;
  • E-59;
  • pseudonimów;
  • kryptonimów;
  • miejsca pracy;
  • zawodów;
  • miejsca zamieszkania;
  • znajomości języków obcych (biegłej);
  • zagadnień - wykorzystywanych "po zagadnieniu";
  • mniejszości narodowych;
  • szczególnych zainteresowań - zamiłowań;
  • sieci zagranicą,

z których tworzono oddzielne skorowidze, by móc udzielić informacji jednostce operacyjnej przy ewentualnym doborze tajnego współpracownika pod kątem wymaganych walorów[10].

Kartoteki tematyczne były co jakiś czas (mniej więcej co 5 lat) aktualizowane, gdyż ich struktura i zakres zależały przede wszystkim od bieżących potrzeb jednostek operacyjnych, wynikających z zapotrzebowań politycznych. Unikano w ten sposób prowadzenia kartotek zbędnych, zdezaktualizowanych, w których nie dokonywano nowych rejestracji. Takie kartoteki zamykano, a na ich miejsce otwierano kartoteki nowe, dostosowane do aktualnych potrzeb pracy operacyjnej.

Kartoteki statystyczne natomiast służyły przede wszystkim do sporządzania zestawień statystycznych (kwartalnych i rocznych) na podstawie ewidencji i statystyki operacyjnej dla kierownictwa ministerstwa i kierowników poszczególnych jednostek, w celu usprawnienia zarządzania, przeprowadzania analiz zbiorczych, wyjaśniających skalę i genezę niektórych zjawisk, pozwalających na ich prawidłową i wszechstronną ocenę[11].

Wielości kartotek towarzyszyła mnogość typów kart używanych w pracy ewidencji operacyjnej. Wyróżniano następujące podstawowe rodzaje kart:

  • EO-4 A - karta operacyjna, najbardziej "utajniona" spośród kart będących w użyciu operacyjnym;
  • EO-4/72 - karta rejestracyjna;
  • E-14 (Mkr-2) - podstawowa karta używana w kartotece ogólnoinformacyjnej (wypisywana na podstawie danych z karty operacyjnej);
  • E-15 (Mkr-1) - karta sprawdzeniowa;
  • E-16 (Mkr-3) - karta z dodatkowymi informacjami.

Ponadto w użyciu było wiele innych kart, przy pomocy których wprowadzano dane o osobach, sprawach, środowiskach czy faktach do prowadzonych kartotek i skorowidzów (np. E-59 - karta skorowidzowa ze skorowidza osób wyjeżdżających za granicę lub DP-14 - karta z informacją z centralnej kartoteki o zmianie miejsca zamieszkania w innym województwie).

Problematyka rodzajów kart i ich zastosowań w pracy ewidencji operacyjnej, sposobów wypełniania i uzupełniania jest na tyle bogata i złożona, że wymaga osobnego opracowania. To z konieczności jedynie opisowe przedstawienie tych zagadnień pokazuje jednak stopień kontroli, jaką roztaczała nad znaczną częścią społeczeństwa Służba Bezpieczeństwa. Dane szacunkowe wskazują, iż w kartotece ogólnoinformacyjnej zgromadzono pod koniec lat 80. ok. 3,5 miliona kart, z czego znaczna część została na przełomie 1989/1990 r. wybrakowana.

Zasób kartoteczny - jak to wyżej powiedziano po licznych reorganizacjach - na szczeblu centralnym prowadzony był przez Biuro Ewidencji Operacyjnej MSW, zaś jego odpowiednikiem w terenie były Wydziały Ewidencji Operacyjnej KW MO w każdym województwie, osobno od Archiwum. Zarówno Biuro, jak i Archiwum, składały się z kilku wydziałów (na szczeblu wojewódzkim sekcji), odpowiedzialnych za prowadzenie różnego rodzaju kartotek, ewidencji, rejestracji (m.in. dzienników rejestracyjnych) bądź gromadzenie i opracowywanie akt w wypadku Archiwum.

Po ostatecznym połączeniu obydwu jednostek w 1965 r., Biuro "C" składało się z 5 wydziałów, spośród których Wydział I prowadził ewidencję osób będących w zainteresowaniu operacyjnym SB, a Wydział II zajmował się opracowywaniem akt i prowadził składnicę akt (czyli właściwe archiwum).

W 1975 r. Biuro "C" liczyło jedynie 6 wydziałów, jednakże z biegiem lat w związku ze wzrostem stawianych przed Biurem "C" zadań, rozrosło się do 12 wydziałów. Częste reorganizacje struktury Archiwum, zwłaszcza na przełomie lat 70. i 80., spowodowały także zmiany w zakresie zadań nałożonych na poszczególne wydziały i w połowie lat 80. Wydział I - oprócz opracowywania informacji statystycznych i sprawozdawczych dotyczących spraw i ewidencji operacyjnej, a także odpowiedzi na korespondencję wysyłaną przez jednostki MSW - przejął prowadzenie kartoteki zagadnieniowej oraz kartoteki czynnej i wyeliminowanej sieci agenturalno-informacyjnej SB i MO.

Wydział II był we właściwym tego słowa archiwum, które gromadziło, opracowywało i udostępniało akta wytworzone w centrali MSW, a więc m.in. teczki wyeliminowanych współpracowników sieci agenturalnej, zakończonych spraw operacyjnych i spraw obiektowych, a także materiały archiwalne dotyczące sprawozdawczości i korespondencji jednostek operacyjnych SB. Słowem - spełniał także rolę bieżącego archiwum zakładowego.

W gestii Wydziału III była Centralna Kartoteka Ogólnoinformacyjna (Alfabetyczna), w której od 1944 r. rejestrowano osoby będące w zainteresowaniu operacyjnym służb. Wydział III prowadził ponadto rejestrację teczek ewidencji operacyjnej na księży tzw. TEOK.

Wydział IV spełniał rolę archiwum historycznego, mającego pod swoją opieką materiały archiwalne wytworzone w okresie międzywojennym i podczas II wojny światowej (m.in. MSW, Oddział II Sztabu Głównego WP, Oddział VI Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie, akta funkcjonariuszy Policji Państwowej, Straży Granicznej i Straży Więziennej), akta administracyjne powstałe po 1944 r. w MBP, Komitecie d/s Bezpieczeństwa Publicznego, MSW, Komendzie Głównej MO, Departamencie Politycznym Ministerstwa Administracji Publicznej, Biurze Pełnomocnika d/s Repatriacji, a także akta personalne funkcjonariuszy MBP, MSW i KG MO.

Wydział V prowadził ewidencję i rejestrację osobowych źródeł informacji MO oraz m.in. gromadził, ewidencjonował i systematyzował informacje o osobach, organizacjach i instytucjach działających przeciwko "wspólnocie socjalistycznej". Prowadził także komputerową kartotekę Połączonego Systemu Ewidencji Danych o Przeciwniku (PSED), którego centrala znajdowała się w Moskwie.

Wydział VI, oprócz prowadzenia kancelarii jawnej i tajnej (m.in. przyjmowanie zapytań do obu kartotek ogólnoinformacyjnych tj. osobno SB i osobno MO), prowadził również krajową ewidencję poszukiwanych przestępców, osób podejrzanych oraz zaginionych, a także prowadził kartotekę osobowych źródeł informacji MO.

Wydział VII był odpowiedzialny za Centralne Biuro Adresowe zawierające informacje o wszystkich dorosłych obywatelach polskich, oraz centralną kartotekę kryminalną[12].

Reszta wydziałów Archiwum nie była bezpośrednio związana z ewidencją operacyjną.

Wydziały IX-XI były odpowiedzialne za wszelkie działania związane z informatyzacją resortu.

Wydział XII koordynował zadania związane z wejściem w życie ustawy o ochronie tajemnicy państwowej z dnia 14 XII 1982 r. Opiniował zatem osoby, które miały być dopuszczone do informacji niejawnych oraz nadzorował przestrzeganie przepisów ustawy we wszystkich instytucjach i zakładach pracy posiadających informacje o charakterze niejawnym.

W terenie struktura organizacyjna archiwum była prostsza. Wydziały składały się przeważnie z 3 sekcji. Na przykładzie Archiwum KW MO w Krakowie możemy tytułem porównania prześledzić strukturę organizacyjną z 1974 r.

Sekcja I prowadziła ewidencję czynnej sieci tajnych współpracowników, postępowań przygotowawczych i innych rejestracji MO i SB (oprócz przestępstw natury kryminalnej) oraz prowadziła oddzielną ewidencję tajnych współpracowników i prowadzonych spraw w 112 kluczowych zakładach przemysłowych. Sporządzała także kwartalne i roczne sprawozdania statystyczne do Biura "C" w Warszawie, opracowywała informacje statystyczno-opisowe na potrzeby kierownictwa SB KW MO w Krakowie i dla naczelników wydziałów operacyjnych. Do zadań Sekcji I należało też dokonywanie analiz teczek tajnych współpracowników i spraw składanych do archiwum pod kątem dopełnienia przez jednostki operacyjne określonych przepisami wymogów formalnych[13].

W kompetencjach Sekcji II było prowadzenie kartotek ogólnoinformacyjnej, zagadnieniowej, tematycznej oraz tzw. MOB-ów (militarno-obronnej), prowadziła ewidencję osób, którym zastrzeżono wyjazd za granicę, a także ewidencję osób, które odmówiły powrotu lub zbiegły za granicę. Ponadto udzielała informacji jednostkom operacyjnym o osobach zarejestrowanych w kartotekach i koordynowała przedsięwzięcia operacyjne w stosunku do tych osób oraz opiniowała osoby do prac mobilizacyjno-obronnych, pływań morskich i zezwoleń na broń[14].

Sekcja III była przede wszystkim odpowiedzialna za prowadzenie właściwego archiwum. Do jej zadań należało przyjmowanie, konserwacja, wypożyczanie i brakowanie akt archiwalnych, opracowywanie streszczeń z akt archiwalnych dla jednostek operacyjnych, opiniowanie i wydawanie zaświadczeń na podstawie akt osobowych b. funkcjonariuszy MO i SB oraz wykonywanie innych prac zleconych przez kierownictwo SB KW MO i Biuro "C" z Warszawy. Ponadto Sekcja III prowadziła osobną składnicę akt dla Wydziałów Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej i Komendy Milicji Obywatelskiej m. Krakowa[15]. Przechowywano tu również akta personalne i teczki pracy tajnych współpracowników i kandydatów na tajnych współpracowników MO[16]. Mimo tak ograniczonej w porównaniu z centralą struktury, Wydział "C" KW MO w Krakowie zatrudniał 22 osoby w 1974 r.[17], a więc w czasach przed gwałtownym wzrostem zatrudnienia w całej Służbie Bezpieczeństwa, jaki przypadł szczególnie na lata 80.

To ścisłe rozgraniczenie kompetencji poszczególnych wydziałów bądź sekcji było bardzo ważnym elementem struktury, bowiem zapewniało utajnienie faktu zainteresowania osobami i obiektami przez UB-SB nie tylko na zewnątrz resortu, ale także wewnątrz instytucji, konspirując działania jednostek operacyjnych uprawnionych do korzystania z zasobów ewidencyjnych archiwum. Taka organizacja archiwum uniemożliwiała również próby fałszowania kartotek poprzez dokładanie kart do kartoteki lub dokonywanie wpisów do dzienników rejestracyjnych poprzez dopisywanie nazwisk fikcyjnych agentów. Każda bowiem nowa rejestracja była dokonywana w oparciu o bardzo ścisłą procedurę. Pracownik operacyjny przed podjęciem działań wobec danej osoby musiał mieć na to pisemną zgodę swego przełożonego, następnie po pozytywnej decyzji musiał bezwzględnie sprawdzić za pomocą karty sprawdzeniowej E-15 (później Mkr-1) w odpowiednim wydziale/sekcji Biura/Wydziału "C" prowadzącym kartotekę czy dana osoba była bądź jest w aktualnym zainteresowaniu służb, następnie - gdy nie była notowana - musiał ją zarejestrować w odpowiedniej komórce archiwum odpowiadającej za rejestrację osób. Po zarejestrowaniu danej osoby w dzienniku rejestracyjnym, kartą E-14 przesyłano dane do kartoteki ogólnoinformacyjnej prowadzonej już przez inny wydział/sekcję Biura/Wydziału "C", a następnie do pozostałych kartotek prowadzonych przez kolejne odpowiednie wydziały/sekcje. Ponadto pracownicy dokonujący rejestracji w Wydziale "C" byli zobligowani przesyłać do centrali w Warszawie odpisy kart każdorazowej rejestracji. Należy podkreślić, że wszystkie czynności służbowe podejmowane przez pracowników poszczególnych wydziałów/sekcji archiwum musiały mieć akceptacje ich przełożonych.

Prześledzenie podstawowej procedury rejestracyjnej dowodzi, że jakakolwiek próba zafałszowania rejestracji czy ewidencji szybko i bezwzględnie musiałaby być wykryta. Aby fikcyjna rejestracja mogła spełniać wszystkie niezbędne kryteria, w fałszerstwo musiałaby być zaangażowana tak duża liczba pracowników archiwum, że praktycznie byłoby to niemożliwe do ukrycia.

Analogicznie sytuacja wygląda obecnie przy procedurze sprawdzeniowej realizowanej w Biurze Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN. Gdyby mimo wszystkich procedur stosowanych w archiwach UB-SB, została przekazana do IPN fałszywa karta w jakiejkolwiek kartotece, czy wręcz zostałyby sfabrykowane przez funkcjonariuszy SB akta dotyczące jakiejś osoby, to stosując procedury weryfikacyjne, w oparciu o znajomość procedur rejestracji stosowanych w archiwach komunistycznej policji politycznej, taka dokumentacja nie mogłaby być potwierdzona i uznana za wiarygodną.

Kończąc ten krótki zarys struktury organizacyjnej i zasad funkcjonowania archiwów UB-SB należy podkreślić, że archiwa te podlegały - obok specyficznych przepisów i rozporządzeń Ministra Spraw Wewnętrznych właściwych tylko dla nich - prawu i procedurom archiwalnym stosowanym w cywilnych archiwach, wynikającym z ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach z 14 VII 1983 r. Materiały archiwalne podlegały więc m.in. także procedurze brakowania, przy czym podstawowym kryterium kwalifikacji materiałów była ich przydatność operacyjna i wartość historyczna. W takim wypadku sporządzane były protokoły brakowania ze szczegółowym spisem akt podlegających zniszczeniu. Te protokoły oraz akta administracyjne wytworzone przez cały resort spraw wewnętrznych są bardzo cennym uzupełnieniem podstawowych danych znajdujących się w materiałach ewidencyjnych w przejętym zasobie archiwalnym UB-SB.



[1] IPN Kr 0179/463/B, Służba Bezpieczeństwa w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w latach 1944-1978, t. 1, Centrala [dalej: IPN Kr 0179/463/B, Służba Bezpieczeństwa...], s.17-18, 23; O przekształceniach w strukturze UB w latach 1944-1954 zob.: A. Bilińska-Gut, Struktura i organizacja Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w latach 1944-1954, "ZHW", nr 15: 2001, s. 89-120.

[2] IPN Kr 0179/463/B, Służba Bezpieczeństwa..., s. 19, 27.

[3] Ibidem, s. 309, 312.

[4] Ibidem, s. 422-423, 427.

[5] P. Piotrowski, Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975-1990, "Pamięć i Sprawiedliwość", nr 1 (3) 2003, s. 85.

[6] Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach z 14 VII 1983, art. 5.3.

[7] IPN Kr 041/67, t. 31, Konspekt o Ewidencji Operacyjnej [dalej: IPN Kr 041/67, Konspekt...], k. 4.

[8] Ibidem.

[9] IPN Kr 0179/661, Konspekt o Pracy Archiwalnej Wydziału II Biura "C" MSW", k. 10-11.

[10] Ibidem, s.31

[11] IPN Kr 041/67, Konspekt..., k. 2.

[12] P. Piotrowski, Struktury..., s.85-87; IPN Kr 041/67, Konspekt..., k. 5-8.

[13] IPN Kr 0179/634, Zakres pracy Wydziału "C", cz. 1, k. 2-3.

[14] Ibidem, k. 3.

[15] Ibidem, k. 5.

[16] Ibidem, k. 3-4.

[17] Ibidem, k. 1.



2005 ©  Ośrodek Myśli Politycznej
http://www.omp.org.pl/