Paweł Popiel (1807-1892)
Pisarz polityczny, publicysta i polityk. Urodził się 21 lipca 1807 r. w Krakowie jako wnuk kasztelana sandomierskiego. Początkowo uczył się w domu, a po ukończeniu z wyróżnieniem gimnazjum (1823) rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim (1823-27). Następne trzy lata spędził we Francji, gdzie poznał m.in. Ch. de Montalemberta i F. de Lamennais. Po powrocie do kraju podjął służbę w Komisji Rządowej Oświecenia. Wybuch powstania listopadowego uznał za poważny błąd polityczny. W grudniu 1830 r. wraz z A. Wielopolskim usiłował zorganizować Towarzystwo Obywatelskie jako przeciwwagę dla klubu rewolucyjnego, jednak zimą 1830/31 zaciągnął się do oddziału powstańczego. Po upadku powstania, w trakcie którego nawiązał współpracę ze Stanisławem i Leonem Rzewuskimi, kładąc wraz z nimi podwaliny pod rozwój polskiej myśli konserwatywnej, zamieszkał w Krakowie, zarządzając majątkami matki i żony. W 1833 r. wraz A. Z. Helclem, A. Wielopolskim i K. Świdzińskim złożył Memoriał do trzech Dworów w obronie Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1835-36 współdziałając z dwoma pierwszymi w "Kwartalniku Naukowym". Krytykował powstanie i rabację 1846 r., dwa lata później proponował zniesienie pańszczyzny i czynszów przez wykupienie, ale realizację jego projektu poprzedził dekret cesarski. Był przeciwnikiem rozruchów okresu Wiosny Ludów. Jesienią 1848 r. brał udział w zakładaniu krakowskiego "Czasu", zostając jego pierwszym redaktorem. Trzy lata później wystąpił jednak z redakcji, gdy jego współpracownicy (m.in. Maurycy Mann i Walerian Kalinka) uznali za zbyt lojalistyczne jego wystąpienie wobec przybyłego do Krakowa cesarza Franciszka Józefa I. W latach 1848-53 zasiadał w Radzie Miejskiej, a następnie pełnił funkcję konserwatora zabytków Krakowa. Od 1859 r. należał do Towarzystwa Rolniczego i popierał politykę Andrzeja Zamoyskiego, nie przystępując jednak w styczniu 1861 r. do organizacji "białych", ale i nie popierając Wielopolskiego; przekonanie o poparciu sprawy polskiej przez Francję zmieniło jego krytyczny stosunek do przywództwa "białych" w planowanej irredencie. Jesienią 1864 r. Popiel potępił powstanie, wzywając do zawarcia ugody z Austrią. Na łamach "Czasu" domagał się zwołania sejmu galicyjskiego i uznania za urzędowy języka polskiego. Zmarł 6 marca 1892 r. Napisał m.in.: Józef Gołuchowski (1859), Zygmunt Antoni Helcel (1862), Kilka słów z powodu odezwy X. Adama Sapiehy (1864), Austrya monarchia federalna (1866), Do moich wyborców (1876), Między Rosyą a Niemcami (1887), Pamiętniki 1807-1892 (wyd. pośm. 1927), Felicite Robert de Lamennais (1854), List do Księcia Jerzego Lubomirskiego (1865), Powstanie i upadek Konstytucji 3-go Maja (1891), 12-ty Grudnia 1866 (1866). Jego prace zebrane zostały w dwóch tomach Pism (1893).