Bogdan Szlachta - "Monarchia prawa. Szkice z historii angielskiej myśli politycznej do końca epoki Tudorów"

2001

Publikacja prezentuje ewolucję najważniejszych koncepcji politycznych głoszonych w momentach przełomowych dla wczesnej historii Anglii, od inwazji normandzkiej po kres panowania dynastii Tudorów. Obejmuje zatem analizę stanowisk usprawiedliwiających najazd Normanów, odnoszących się do kluczowego w późnym średniowieczu sporu o relację między Kościołem i państwem, znajdujących feudalne relacje prywatno-prawne jako podstawę ładu politycznego i przygotowujących argumenty, wykorzystane następnie w sporach o konieczność wprowadzenia i treść prawa publicznego. Autor przedstawia doktryny polityczne, z których argumentacji korzystać będą myśliciele angielscy, podejmujący polemikę dotyczącą prymatu prawa precedensowego względem woli królewskiej, istotną zwłaszcza wówczas, gdy u progu epoki Stuartów próbowano wprowadzić w ich kraju nie tylko instytucje prawa rzymskiego kosztem instytucji common law, ale także zakorzeniony w doktrynach rzymskich sposób rozumienia zwierzchnictwa politycznego, wymagając uznania woli władcy za jedyne źródło norm prawnych i jego sankcji dla obowiązywania norm zwyczajowych i precedensowych. Prezentację zupełnie nieznanych polskiemu czytelnikowi doktryn Glanville'a, Jana Pechama i Richarda FitzRalpha uzupełniają szkice poświęcone jedynie wspominanym w podręcznikach doktrynom Jana z Salisbury i Henry Bractona. Obok tych myślicieli, podejmujących refleksję na temat relacji między władzami duchowną i świecką odnoszących się do stanowisk dominujących w ich czasach, książka zawiera szkice poświęcone polemikom toczonym w dobie Wojny Dwóch Róż (Reginald Pecock, Thomas Littlejohn, przede wszystkim zaś John Fortescue). Relacjonuje doktryny epoki Tudorów, która - przedstawiana w dwóch ostatnich szkicach - wydała wszak nie tylko Richarda Hookera, nawiązującego do doktryny św. Tomasza z Akwinu, zarazem przygotowującego koncepcję Johna Locke'a, ale także stronników (choćby Christophera St Germaina i Hadriana Saravię) i przeciwników absolutyzmu królewskiego (np. Thomasa More'a i Thomasa Starkey'a), koncepcjom angielskich jezuitów czasów elżbietańskich, zbliżającym się do stanowiska monarchomachów, przez Arcadię Philipa Sidney'a i polemiki z purytanami Hookera, po argumenty pierwszych zwolenników zwierzchnictwa parlamentu w tradycji angielskiej (Thomas Smith).

Zapraszamy do przeczytania dwóch esejów z książki Bogdana Szlachty: 

• "Henry de Bracton jako filozof prawa i myśliciel polityczny"
   
  
• "Książeczka męża stanu. Elementy doktryny politycznej Jana z Salisbury"