Paweł Jakubowski , Rafał Miland, Maciej Woźniak
Mechanizmy reagowania kryzysowego w przypadku zaburzeń dostaw energii Opracowanie New Direction. The Foundation for European Reform, powstałe we współpracy z Ośrodkiem Myśli Politycznej
Streszczenie (całość analizy do pobrania w PDF - http://omp.org.pl/pokazZalacznik.php?idZalaczniki=28)
Ostatnia dekada mogłaby zostać nazwana „okresem zagrożenia energetycznego” Europy. Państwa członkowskie Unii Europejskiej musiały zmierzyć się z wieloma konfliktami politycznymi lub ekonomicznymi, które skutkowały zaburzeniami w dostawach ropy naftowej i gazu ziemnego. Najbardziej dotknięte były nowe kraje członkowskie UE, ale gospodarki zachodnioeuropejskie również zostały narażone na ryzyko.
Podjęto ledwie kilka prób aby zmniejszyć niebezpieczeństwo wynikające z odcięcia dostaw energii do Europy. Pierwszym działaniem było powołanie organizacji międzynarodowych, takich jak Międzynarodowa Agencja Energii (MAE), których celem jest redukcja potencjalnego wpływu kryzysu dostaw.
Międzynarodowa Agencja Energii rozwinęła system służący ochronie przed kryzysem dostaw ropy naftowej i paliw płynnych. Ten mechanizm obejmuje szereg środków związanych z zapewnieniem podaży i zmniejszeniem popytu, które podlegały weryfikacji od lat 70. ubiegłego wieku. Tym niemniej, organizacja ta nie była w stanie wdrożyć analogicznych rozwiązań w odniesieniu do kryzysu na rynku gazu ziemnego.
Unia Europejska (UE) wprowadza środki oparte na otwarciu rynku energii, które zapewniłyby konsumentom konkurencję i bezpieczeństwo dostaw. Przykłady nieskuteczności rynkowych mechanizmów, skutkujące ograniczeniem dostaw sprawiły, że w UE zaszła potrzeba wypracowania szeregu rozwiązań dotyczących bezpieczeństwa dostaw nośników energetycznych. O ile unijny mechanizm reagowania kryzysowego dla ropy naftowej i paliw płynnych był traktowany jako uzupełnienie rozwiązań wypracowanych w ramach MAE, bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego stało się głównym przedmiotem zainteresowania i skutkowało w powstaniem regulacji koncentrujących się na zabezpieczeniu dostaw. Jako, że UE jest również organizacja polityczną, była ona w stanie podjąć dodatkowe działania, zmierzające do włączenia zewnętrznych dostawców surowców energetycznych do mechanizmu reagowania kryzysowego.
Proces tworzenia mechanizmu reagowania kryzysowego jest dynamiczny. Dyskusje prowadzone w gronie kilkunastu państw mogą skutkować wypracowaniem znacznej liczby wytycznych zmierzających do stworzenia nowatorskich rozwiązań, szczególnie opartych na idei „działania kolektywnego” (collective response) i „solidarności europejskiej” (European solidarity). Ta koncepcja wychodzi poza nieuwarunkowane politycznie techniczne rozwiązania, które były zawsze domeną organizacji międzynarodowych powołanych do rozwiązania konkretnych problemów. Dlatego jej odbiór publiczny był raczej wstrzemięźliwy. Pomimo tego, niektóre jej założenia ideowe, wsparte silnym naciskiem politycznym, miały wpływ na działania i prawodawstwo Unii Europejskiej.
Idealny system reagowania kryzysowego powinien opierać się na dobrze działającym i zliberalizowanym rynku, gdzie popyt i podaż są podstawowymi narzędziami służącymi do utrzymania równowagi. Aby osiągnąć takie pożądane warunki, niezbędnym jest zapewnienie konkurencji pomiędzy zewnętrznymi dostawcami surowców do UE. Normy obowiązujące uczestników rynku wewnętrznego muszą mieć zastosowanie do zewnętrznych przedsiębiorstw energetycznych. Możliwe do uzyskania korzyści dla gospodarki europejskiej koncentrują się w sferze bezpieczeństwa, przejrzystych procedur i skutecznych rozwiązań prawnych. |